Schorzenia specjalne i szczególne PFRON – wszystko, co warto wiedzieć

Co to są schorzenia specjalne i schorzenia szczególne PFRON?

Schorzenia specjalne są to pewne rodzaje niepełnosprawności, które zgodnie z ustawą o rehabilitacji umożliwiają otrzymanie zwiększonego dofinansowania dla firmy, zatrudniającej osoby niepełnosprawne, u których takie schorzenia występują.

Należy jednak odróżnić je od schorzeń szczególnych, określonych jako te szczególnie utrudniające wykonywanie pracy. Pracodawca, który zatrudnia w swojej firmie osoby, u których niepełnosprawność jest związana ze schorzeniem szczególnym, ma możliwość obniżenia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Dotyczy to firm, które dokonują obowiązkowych wpłat na PFRON.

Jakie schorzenia uprawniają do większego dofinansowania wynagrodzeń?

Pracodawca, który ubiega się o dofinansowanie z PFRON na wynagrodzenie osoby niepełnosprawnej może uzyskać:

• 1.950 zł dla pracownika niepełnosprawnego ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
• 1.200 zł dla osoby z orzeczeniem w stopniu umiarkowanym,
• 450 zł dla pracownika z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Zwiększoną kwotę otrzymuje pracodawca, gdy niepełnosprawność pracownika jest związana z występowaniem schorzenia specjalnego. Udokumentowanie posiadanej niepełnosprawności przez pracownika wiąże się z przedstawieniem orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, w którego sentencji, wskazań lub uzasadnienia wynika występowanie schorzenia specjalnego.

Do schorzeń specjalnych zalicza się:

• całościowe zaburzenia rozwojowe (kod: 12-C schorzenie specjalne),
• zaburzenia wzroku w stopniu znacznym lub umiarkowanym (kod: 04-O schorzenie specjalne),
• epilepsję (kod: 06-E schorzenie specjalne),
• chorobę psychiczną (kod: 02-P schorzenie specjalne),
• upośledzenie umysłowe (kod: 01-U schorzenie specjalne).

Jakie schorzenia pracownika z orzeczeniem pozwalają na obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych?

Druga grupa schorzeń to schorzenia szczególne, których występowanie u zatrudnionego pracownika daje możliwość pracodawcy odmiennego obliczania wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Wiąże się to ze znacznym obniżeniem miesięcznej wpłaty na PFRON, gdyż obniżenie wymaganego wskaźnika wpływa na jej wysokość.

Do schorzeń szczególnych zalicza się (szczególne schorzenia pfron wykaz):

• chorobę Parkinsona,
• stwardnienie rozsiane,
• paraplegię, tetraplegię i hemiplegię,
• zaburzenia wzroku,
• zaburzenia słuchu,
• nosicielstwo wirusa HIV oraz choroba AIDS,
• epilepsję,
• przewlekłe choroby psychiczne,
• upośledzenie umysłowe,
• miastenię,
• późne powikłania cukrzycy.

Jak dokumentować schorzenia szczególne u pracownika niepełnosprawnego

Pracodawca zatrudniający w swojej firmie co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i nie osiąga wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych 6% dokonuje miesięcznej wpłaty na PFRON w wysokości kwoty stanowiącej iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnością 6% a rzeczywistym stanem ich zatrudnienia.

Istnieje możliwość obniżenia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, który decyduje o wysokości wpłaty PFRON, dzięki zatrudnieniu osoby ze schorzeniem szczególnym ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, jak wynika z drugiej części rozporządzenia. Wystąpienie schorzenia u pracownika można udokumentować na podstawie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności i w określonych przypadkach dodatkowo zaświadczeniem od lekarza specjalisty.

Symbole, które jednoznacznie wskazują na wystąpienie schorzenia szczególnego i nie wymagają zaświadczenia od lekarza specjalisty to (szczególne schorzenia pfron kody):

• 06-E epilepsja,
• 01-U upośledzenie umysłowe
• 02-P choroby psychiczne
• 04-O zaburzenia narządu wzroku.

Ważne jest, by to zaświadczenie było wydane przez lekarza, który jest specjalistą w zakresie danego schorzenia szczególnego. Sam pracodawca, lekarz medycyny pracy lub lekarz rodzinny nie może stwierdzić, czy u pracownika występuje takie schorzenie. Zaświadczenie wydane przez osobę nie uprawnioną nie będzie honorowane przez PFRON.

Co powinno zawierać zaświadczenie o schorzeniu szczególnym pracownika niepełnosprawnego

Schorzenie szczególne u pracownika może, lecz nie musi być przyczyną niepełnosprawności wskazaną w orzeczeniu. Co jeśli wystąpienie schorzenia szczególnego nie potwierdza bezpośrednio orzeczenie o stopniu niepełnosprawności?

Jeśli przykładowo u pracownika występuje tetraplegia a symbol przyczyny niepełnosprawności zawarty w orzeczeniu to 10-N choroby neurologiczne i 05-R upośledzenie narządu ruchu, nie potwierdza bezpośrednio jej wystąpienia. W takim przypadku konieczne jest dodatkowe zaświadczenie od lekarza specjalisty, który potwierdzi występowanie schorzenia szczególnego.

Oficjalne przepisy nie określają wzoru takiego zaświadczenia. W związku z tym dla celów obniżenia wskaźnika zatrudnienia i wpłaty PFRON wystarczy, by zaświadczenie zawierało następujące dane:

1. pieczęć i podpis lekarza lub podmiotu leczniczego,
2. imię, nazwisko i PESEL pracownika lub inny numer identyfikacyjny,
3. informację, że u danej osoby stwierdzono co najmniej jedno ze schorzeń szczególnie utrudniających wykonywanie pracy zawartych w 1 rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 września 1998 r. w sprawie rodzaju schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz sposobu jego obniżania.

Kwestię związaną z dokumentowaniem schorzeń szczególnych potwierdza stanowisko sądu. Treść wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 listopada 2009 r. (sygn. akt III SA/Wa 718/09):

“warunkiem obniżenia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych ze szczególnymi schorzeniami. Do stwierdzenia schorzenia uzasadniającego obniżenie wskaźnika nie jest uprawniony pracodawca czy sam pracownik, lecz podmiot posiadający uprawnienia w tym zakresie czyli lekarz specjalista, względnie komisja lekarska orzekająca o niepełnosprawności.”

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 marca 2014 r. (sygn. akt III SA/Wa 2803/13)
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Pracownik niepełnosprawny, czyli… kto orzeka stopień niepełnosprawności?

Zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej, niepełnosprawność to trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych czyli czynnego udziału w życiu społecznym z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu u danej osoby, powodującej przede wszystkim niezdolność do pracy.

Według obowiązujących przepisów ocena stanu zdrowia nie jest jedynym wyznacznikiem niepełnosprawności. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności uwzględnia fizyczne, ale również psychiczne i społeczne aspekty funkcjonowania. Wystąpienie jedynie naruszenia sprawności organizmu, czyli innymi słowy choroby nie oznacza, że dana osoba jest niepełnosprawna. Niepełnosprawność nie występuje, jeśli nie dochodzi do istotnych ograniczeń w sferze społecznej lub zawodowej.

W Polsce obowiązują dwa rodzaje orzecznictwa regulowane odrębnymi ustawami oraz prowadzone przez odrębne instytucje.

1. Orzecznictwo do celów rentowych, prowadzone przez komisje lekarskie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.
2. Orzecznictwo do celów poza rentowych prowadzone przez zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności – ustawa o rehabilitacji.

Uwaga! Od 1 stycznia 1998 r. orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydawane jest przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności lub Zakład Ubezpieczeń społecznych. Orzeczenia wydane po tej dacie przez inne instytucje nie są ważne. Istotne jest również to, że orzeczenie o zaliczeniu do grupy inwalidzkiej wydane na stałe przed 1 stycznia 1998 r. obowiązują w ten sam sposób, jak orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Pojawiają się jednak pewne różnice w zapisie:

• I grupa inwalidzka odpowiada znacznemu stopniu niepełnosprawności,
• II grupa inwalidzka odpowiada umiarkowanemu stopniu niepełnosprawności,
• III grupa inwalidzka odpowiada lekkiemu stopniu niepełnosprawności.

Kto wydaje orzeczenie o stopniu niepełnosprawności?

1. Powiatowe/ Miejskie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności jako pierwsza instancja,
2. Wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności jako druga instancja,
3. Rejonowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych jako organ odwoławczy.

Posiadanie przez pracownika aktualnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności jest formalnym potwierdzeniem statusu osoby niepełnosprawnej. Wraz z utratą ważności dokumentu osoba traci status osoby niepełnosprawnej, a pracodawca prawo do skorzystania z przysługujących mu przywilejów z tytułu zatrudnienia pracownika niepełnosprawnego. W sytuacji, gdy pracownik otrzymał orzeczenie w trakcie trwania zatrudnienia, to wtedy przysługują od miesiąca, w którym ten pracownik przedstawił dokument.

Co zawiera orzeczenie o niepełnosprawności?

W orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności mieści się wiele informacji, takich jak np. data powstania niepełnosprawności, czas ważności dokumentu, stopień niepełnosprawności oraz inne, które mogą być istotne dla pracodawcy korzystającego z obniżenia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych lub dofinansowania do ich wynagrodzeń. W dokumencie zawarty jest również kod czyli symbol przyczyny niepełnosprawności. Jak już wspomnieliśmy, nie zawsze samo zachorowanie będzie skutkowało powstaniem niepełnosprawności. W orzeczeniu natomiast wskazuje się na przyczynę, która spowodowała wystąpienie niepełnosprawności u danej osoby.

Co oznaczają symbole przyczyny niepełnosprawności na orzeczeniu o niepełnosprawności

Warto podkreślić, że zawarte w orzeczeniu symbole nie określają konkretnego schorzenia, a jedynie grupę uszkodzonych narządów. Oznacza to, że jeden symbol może być zastosowany w różnych jednostkach chorobowych.

Symbole przyczyny niepełnosprawności w orzeczeniu:

• (01-U) upośledzenie umysłowe, dziś już określane jako niepełnosprawność intelektualna, której wyróżniamy stopnie: lekki, umiarkowany, znaczny i głęboki. Lekki stopień upośledzenia pozwala na wykonywanie pracy na stanowiskach o prostych i powtarzalnych czynnościach.
• (02-P) choroby psychiczne, w tym m.in. osoby z zaburzeniami nastroju, lękowymi czy psychotycznymi. Przy obecnym rozwoju farmakoterapii i możliwości leczenia chorób psychicznych u znacznej części osób pozostają w okresie remisji a chory funkcjonuje bez objawów. Może wykonywać pracę zawodową a nawet powinien, gdyż taka aktywność pozytywnie wpływa na jego samopoczucie i może odgrywać znaczącą rolę w rehabilitacji.
• (0-3L) zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu, w tym m.in. trwałe uszkodzenie czynności ruchowej jednego lub obu fałdów głosowych, częściowa lub całkowita utrata krtani, zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniem mózgu, głuchota i inne. Przy zatrudnieniu osoby z niepełnosprawnością słuchu należy pamiętać o tym, że może być utrudniony lub ograniczony kontakt bezpośredni. Takie osoby często wolą porozumiewać się za pomocą treści i wiadomości pisemnych. Korzystne może okazać się zatrudnienie asystenta pełniącego rolę tłumacza języka migowego. O możliwości zwrotu kosztów wynagrodzenia dla asystenta pracownika niepełnosprawnego pisaliśmy już na naszym blogu.
• (04-O) zaburzenia narządu wzroku, w tym wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku, powodujące ograniczenie jego sprawności. Przy zatrudnieniu osoby niewidomej lub niedowidzącej warto pamiętać o odpowiednim oprogramowaniu komputerowym, który umożliwi odczyt z ekranu a tym samym pracę na określonym stanowisku.
• (05-R) zaburzenia narządu ruchu, w tym m.in. wady wrodzone i rozwojowe narządu ruchu, choroby zwyrodnieniowe stawów, zapalenie stawów, nowotwory narządów ruchu, a także amputacje oraz inne schorzenia w obrębie narządów ruchu.
• (06-E) epilepsja w postaci nawracających napadów spowodowanych różnymi czynnikami etiologicznymi lub następstwami psychoneurologicznymi.
• (07-S) choroby układu oddechowego i krążenia.
• (08-T) choroby układu pokarmowego.
• (09-M) zaburzenia układu moczowo-płciowego, w tym m.in. choroby nerek, nowotwory układu moczowego i narządów płciowych.
• (10-N) choroby neurologiczne, w tym m.in. naczyniopochodny udar mózgu, guzy centralnego układu nerwowego oraz choroby i urazy rdzenia kręgowego.
• (11-I) inne schorzenia, w tym m.in. endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, choroby układu krwiotwórczego.
• (12-C) całościowe zaburzenia rozwojowe, powstałe przed 16 rokiem życia, z utrwalonymi zaburzeniami interakcji społecznej lub komunikacji werbalnej oraz stereotypiami zachowań, zainteresowań i aktywności o co najmniej umiarkowanym stopniu nasilenia. W orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności może być zawarty więcej niż jeden symbol przyczyny niepełnosprawności, jednak nie więcej niż 3.

Jakie schorzenia specjalne PFRON uprawniają do wyższego dofinansowania SODiR?

schorzenie specjalne kod 01 U – upośledzenie umysłowe
schorzenie specjalne kod 02 P – choroby psychiczne
schorzenie specjalne kod 04 O – choroby narządu wzroku (tylko stopień umiarkowany i znaczny – BON-I-5232-13-PM/11)
schorzenie specjalne kod 06 E – epilepsja
schorzenie specjalne kod 12 C – całościowe zaburzenia rozwojowe np. autyzm

Jaki jest wykaz schorzeń szczególnych uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych?

Szczególne schorzenia pfron wykaz:
choroba Parkinsona,
stwardnienie rozsiane
paraplegia, tetraplegia, hemiplegia,
znaczne upośledzenia widzenia (ślepota) oraz niedowidzenie,
głuchota i głuchoniemota,
nosicielstwo wirusa HIV oraz choroba AIDS,
epilepsja,
przewlekłe choroby psychiczne,
upośledzenie umysłowe,
miastenia,
późne powikłania cukrzycy.

Jakie dokumenty, aby dostać większe dofinansowanie do wynagrodzeń?

Aby wystąpić z wnioskiem o zwiększoną kwotę dofinansowania, stwierdzenie dotyczące schorzenia szczególnego musi ono wynikać z sentencji, symbolu przyczyny niepełnosprawności, wskazań lub uzasadnienia podanego na orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności.

Schorzenia specjalne kody:
1) choroba psychiczna (02-P),
2) upośledzenie umysłowe (01-U),
3) całościowe zaburzenia rozwojowe (12-C),
4) epilepsja (06-E) oraz
5) osoby niewidome (04-O) – w stopniu znacznym i umiarkowanym.

Czy pracownik musi pokazać orzeczenie o niepełnosprawności?

Ustawa o rehabilitacji nie nakłada na osobę niepełnosprawną obowiązku informowania pracodawcy o posiadaniu orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Korzystanie przez osobę niepełnosprawną z uprawnień pracowniczych przewidzianych w ww. ustawie jest prawem, a nie obowiązkiem danego pracownika.

Pracodawca ma prawo żądać od pracownika podania danych osobowych, jeżeli ich podanie jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy. W tej kategorii mieści się również informacja o stopniu niepełnosprawności.

Zgłoszenie pracodawcy faktu posiadania przez pracownika dokumentu potwierdzającego niepełnosprawność zależy wyłącznie od decyzji tego pracownika. Osoba niepełnosprawna nie zgłaszając tego faktu, nie ponosi z tego tytułu żadnych konsekwencji.

Co oznaczają symbole na orzeczeniu o niepełnosprawności?

Symbol przyczyny niepełnosprawności podany na orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności oznacza:

01-U – upośledzenie umysłowe;
02-P – choroby psychiczne;
03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu;
04-O – choroby narządu wzroku;
05-R – upośledzenie narządu ruchu;
06-E – epilepsja,
07-S – choroby układu oddechowego i krążenia;
08-T – choroby układu pokarmowego;
09-M – choroby układu moczowo-płciowego;
10-N – choroby neurologiczne;
11-I – inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego;
12-C – całościowe zaburzenia rozwojowe.

Pfron jak liczyć wskaźnik zatrudnienia?

Do wyliczenia kwoty należnej wpłaty na PFRON konieczne jest ustalenie w pierwszej kolejności liczby zatrudnionych pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, tzn. osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowę o pracę. Stan zatrudnienia powinno się ustalić za cały miesiąc w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. Oznacza to, że pracodawca powinien ustalić liczbę etatów w danym miesiącu, które oblicza przez zastosowanie średniej arytmetycznej ze stanów dziennych w miesiącu.

Do liczby pracowników nie należy wliczać osób zatrudnionych:
1) na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,
2) przebywających na urlopach wychowawczych,
3) nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo służby zastępczej,
4) będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy,
5) nieświadczących pracy w związku z uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego,
6) przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawa.