Uprawnienia osób niepełnosprawnych w pracy oraz szczególne przywileje osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności

Osoby posiadające udokumentowany znaczny stopień niepełnosprawności mogą korzystać ze szczególnych uprawnień. Podpisana przez prezydenta Polski Andrzeja Dudę Ustawa o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności (Dz.U. z 2018 r. poz. 932), z 9 maja 2018 roku weszła w życie 1 lipca 2018 roku.

Zgodnie z jej przepisami wspomniane osoby niepełnosprawne, niezależnie od wieku, będą miały ułatwiony dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, usług farmaceutycznych i wyrobów medycznych, np. będą mogły korzystać bez kolejki ze świadczeń zdrowotnych i usług farmaceutycznych w aptekach, zostaną też zwolnione z konieczności uzyskania skierowania w celu skorzystania ze świadczeń specjalistycznych. Ponadto planowane jest zniesienie okresów użytkowania wyrobów medycznych, takich jak wózki inwalidzkie czy ortezy.

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności posiadają także szereg uprawnień w trakcie trwania zatrudnienia. Zgodnie z Ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych pracodawca ma obowiązek zapewnić odpowiednie warunki pracy pracownikowi z orzeczeniem oraz musi ściśle przestrzegać jego praw:

• praca w krótszym wymiarze czasu pracy
• dłuższe przerwy w pracy
• brak nadgodzin
• brak pracy w godzinach nocnych
• dodatkowy urlop
• prawo do płatnego urlopu przeznaczonego na turnus rehabilitacyjny
• prawo do dni wolnych od pracy na czas badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych i inne.

Cytując zasady wymienione na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej “Uprawnienia osób niepełnosprawnych” osobie niepełnosprawnej przysługują uprawnienia pracownicze odpowiednio od dnia, od którego osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych na podstawie 2a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Uprawnienia osób niepełnosprawnych. Ile godzin dziennie może pracować osoba niepełnosprawna?

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, które są zatrudnione mają prawo do tego, by korzystać ze szczególnych uprawnień. Należy do nich m.in. skrócony czas pracy, a jego normy różnią się od tego ujętego w Kodeksie pracy.

Zgodnie z ogólnymi przepisami, dla wszystkich stopni niepełnosprawności wymiar czasu pracownika nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i 40 godzin na tydzień. Oznacza to, że pracownik niepełnosprawny z reguły nie może być zatrudniony w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Pisaliśmy o tym w artykule o godzinach nadliczbowych pracowników z orzeczeniem o niepełnosprawności. Wymiar czasu pracy dla osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności jest dodatkowo skrócony i nie może przekroczyć 7 godzin na dobę i 35 godzin na tydzień.

Ustawa o rehabilitacji przewiduje możliwość niestosowania ograniczeń wymiaru czasu pracy dla pracownika z niepełnosprawnością. Są to dwie sytuacje: 

1. kiedy pracownik jest zatrudniony przy pilnowaniu i wykonuje czynności bezpośrednio związane z monitorowaniem mienia,
   – kiedy na wniosek pracownika lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę, a koszty takich badań pokrywa pracodawca.
2. Skrócony czas pracy pracownika ze znacznym stopniem niepełnosprawności nie ma wpływu na wysokość jego wynagrodzenia. Jeśli posiada wspomnianą zgodę od lekarza, może być zatrudniony i wykonywać pracę w porze nocnej lub w godzinach nadliczbowych i otrzymać z tego tytułu dodatkowe wynagrodzenie.

Osoby niepełnosprawne w pracy

Ile urlopu przysługuje pracownikowi ze znacznym stopniem niepełnosprawności?

Osoby niepełnosprawne, które zostały zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mogą skorzystać również z dodatkowego urlopu w wymiarze 10 dni roboczych w ciągu roku kalendarzowego. Dodatkowy urlop przysługuje osobom, które przepracowały pełny rok od dnia wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności w oparciu o umowę o pracę. Pracownik nabywa prawo do urlopu dodatkowego w całości, nawet jeśli ma to miejsce w ostatnim miesiącu danego roku. Przysługuje on również wszystkim pracownikom niepełnosprawnym, których wymiar podstawowego urlopu wypoczynkowego nie przekracza 26 dni roboczych. Oznacza to, że niektóre grupy zawodowe nie będą miały prawa do dodatkowego urlopu. Są to np. niepełnosprawni nauczyciele czy sędziowie.

Zgodnie z Kodeksem pracy wymiar urlopu wypoczynkowego jest uzależniony od stażu pracy i wynosi kolejno:

• 20 dni roboczych w roku kalendarzowym dla osób pracujących krócej niż 10 lat,
• 26 dni roboczych w roku kalendarzowym dla osób pracujących co najmniej 10 lat.

Oznacza to więc, że zgodnie z uprawnieniami osób niepełnosprawnych ze znacznym stopniem niepełnosprawności (a także z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności) przysługuje odpowiednio 30 lub 36 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Niewykorzystany urlop dodatkowy z tytułu posiadanej niepełnosprawności w stopniu znacznym lub umiarkowanym jest urlopem wypoczynkowym i jest rozliczany na tych samych zasadach co zwykły urlop wypoczynkowy, który przysługuje każdemu pracownikowi na podstawie Kodeksu pracy. Oznacza to, że przechodzi na kolejny rok a pracownik musi go wykorzystać do końca września następnego roku.
Warto zaznaczyć, że prawo do dodatkowego urlopu pracownik niepełnosprawny nabywa również w sytuacji, jeżeli nie wykonywał pracy z powodów zdrowotnych i pobierał w tym czasie zasiłek chorobowy.

Nabywa go również wtedy, gdy przebywał na:

• świadczeniu rehabilitacyjnym,
• urlopie macierzyńskim,
• urlopie rodzicielskim.

Oznacza to, że znaczenie ma tu pozostawanie w stosunku pracy, a nie jej świadczenie. Nie dotyczy to jednak osób, które przebywały na urlopie bezpłatnym, zdrowotnym lub nie świadczyły pracy w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności czy odbywaniem służby wojskowej.

Co również istotne, jeśli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu, to wymiar dodatkowego urlopu ustala się proporcjonalnie do wymiaru jego etatu.

Pracodawca udziela dodatkowego urlopu w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go harmonogramem. Należy pamiętać, że 1 jego dzień urlopu odpowiada 7 godzinom pracy.

Dodatkowa przerwa w pracy dla osoby niepełnosprawnej

Niezależnie od stopnia niepełnosprawności, jaki posiada pracownik przysługuje mu dodatkowa przerwa podczas wykonywanej pracy. Jest ona wliczana do czasu pracy pracownika i wynosi 15 minut. Może być wykorzystana przez osobę niepełnosprawną na gimnastykę usprawniającą lub swój dowolny wypoczynek.

Co istotne, dodatkowa przerwa przysługuje niezależnie od liczby godzin świadczonej pracy przez pracownika niepełnosprawnego. Ponadto nie jest zależna od 15 minutowej przerwy przewidzianej dla osób, których dobowy czas pracy wynosi co najmniej 6 godzin.

Uprawnienia pracownicze osób z niepełnosprawnościami

Pracownik niepełnosprawny a zwolnienie od obowiązku w pracy z zachowaniem wynagrodzenia

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnychz 27 sierpnia 1997 r. (DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721, ze zm.), dalej jako ustawa o rehabilitacji, w art. 20 przyznaje osobom zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Na czym polega prawo pracownika niepełnosprawnego do zwolnienia od pracy?

Zwolnienie od pracy z zachowaniem pełnego wynagrodzenia przysługuje w dwóch przypadkach.
Pierwszy z nich jest udzielany w celu uczestniczenia pracownika niepełnosprawnego w turnusie rehabilitacyjnym. Maksymalny jego wymiar to 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Co istotne, jeśli osoba niepełnosprawna wykorzysta pełną pulę zwolnienia od pracy, czyli 21 dni, to traci tym samym prawo do dodatkowego urlopu w wymiarze 10 dni. Zgodnie z ustawą o rehabilitacji urlop dodatkowy oraz zwolnienie na uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym sumuje się i ich łączny wymiar nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Aby pracodawca mógł udzielić zwolnienia, pracownik musi mu przedstawić wniosek lekarza sprawującego nad nim opiekę o skierowanie na turnus rehabilitacyjny. Wniosek określa rodzaj tego turnusu oraz czas jego trwania. Co istotne, pracownik powinien go dostarczyć pracodawcy w takim czasie, który umożliwi zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie pracy. Zwolnienie od pracy jest pełnopłatne, natomiast podstawą wypłaty wynagrodzenia za ten czas jest przedstawiony przez pracownika dokument poświadczający odbycie przez niego turnusu.

Drugi przypadek, w którym pracodawca udziela pracownikowi niepełnosprawnemu zwolnienia od pracy jest sytuacja, gdy musi on opuścić miejsce pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających oraz w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy. Uprawnienie to przysługuje tylko w sytuacji, w której pracownik nie może wykonać tych czynności poza godzinami pracy.

Prawo do zwolnienia od obowiązków w pracy przysługuje pracownikom ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, zatrudnionym zarówno na otwartym jak i chronionym rynku pracy. Wynagrodzenie za czas tego zwolnienia oblicza się w ten sam sposób, jak ekwiwalent pieniężny za czas urlopu wypoczynkowego.

Film o uprawnieniach pracowników niepełnosprawnych