Fakty i mity dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych

Fakty i mity dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Próbujemy walczyć z mitami, jednocześnie dostarczając pracodawcom wiarygodnych informacji. Opierając się na raporcie firmy Accenture, która przeanalizowała wyniki finansowane 140 firm można dojść do bardzo pozytywnych wniosków.

Wśród badanych wytypowano 45 firm, które promowały zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Firmy te w porównaniu do pozostałych osiągały:

• wyższe o 28% przychody w stosunku do innych,
• podwojenie przez nich dochodu netto,
• wyższe marże o 30% w porównaniu do pozostałych.

Statystyki vs rzeczywistość zatrudnienia w Polsce

Media, w tym portale internetowe, artykuły dotyczące aktualnego stanu rynku pracy. Wszędzie pracodawcy i specjaliści biją na alarm, bo brakuje im rąk do pracy. Oficjalnie panuje rynek pracownika. Luki w zatrudnieniu nie są w stanie zapełnić nawet zagraniczni pracownicy. Aż 51% przedsiębiorców zgłasza, że ma problemy ze znalezieniem kandydatów do pracy.

Wg danych GUS bezrobocie w Polsce na koniec września 2018 roku wynosiło 5,7%, w Warszawie nawet 2,4%. Liczba zarejestrowanych w urzędach pracy bezrobotnych to zaledwie 947,4 tys. osób. Polska jest w czołówce państw europejskich, jeśli chodzi o stan zatrudnienia. Niższy wskaźnik bezrobocia mają tylko Czechy.

Z drugiej jednak strony mamy grupę osób, gdzie sytuacja jest odwrotna i od lat zmieniła się tylko w nieznacznym stopniu. Wśród osób niepełnosprawnych wskaźnik zatrudnienia wynosi tylko 26,4%. W tym przypadku Polska prezentuje się słabo w stosunku do innych państw europejskich, np. Szwecji, Szwajcarii czy Islandii, gdzie wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi ponad 60%. Niepełnosprawni to nie jest mała grupa, w Polsce żyje obecnie od 4,9 do 7,7 mln osób z różnymi dysfunkcjami. Spośród nich pracuje tylko 428 tys. (dane z sierpnia 2018 roku). Biorąc pod uwagę płeć jedynie 15% kobiet posiada zatrudnienie, wśród mężczyzn wskaźnik wynosi 30%.

Dlaczego praca dla osób niepełnosprawnych jest ważna

Dla większości ludzi praca jest ogromną wartością. Oprócz oczywistych korzyści finansowych praca pełni szereg innych ważnych funkcji. Należą do nich:

• zaspokajanie potrzeb człowieka (zarówno materialnych jak i niematerialnych),
• możliwość samorealizacji,
• umożliwienie rozwoju umysłowego i fizycznego,
• poczucie spełnienia, zadowolenia z siebie i satysfakcji z podjętych działań i dokonań czy też pomagania innym ludziom,
• integracja osób, które skupiają się wokół jakiegoś problemu czy zadania i wspólnie podejmują działania, by je rozwiązać,
• możliwość tworzenia innowacyjnych rozwiązań i podejmowania nowych inicjatyw,
• przekształcanie świata zgodnie z potrzebami ludzi,
• zdobycie określonej pozycji społecznej i uznania,
• zapewnienie i rozwijanie poczucia bycia potrzebnym,
• możliwość zdobycia nowych doświadczeń,
• wzmacnianie poczucia własnej wartości,
• umożliwienie realizacji wyznaczonych celów, rozwijania pasji i zainteresowań,
• decyzyjność i poczucie władzy nad własnym życiem,
• wykorzystywanie swoich zdolności i umiejętności oraz ich rozwój,
• możliwość poznawania nowych osób i utrzymywanie stałego kontaktu z ludźmi,
• zapewnienie bezpieczeństwa i stabilizacji w życiu.

Opinie osób niepełnosprawnych o ich pracy

Zalety posiadania pracy i własnego źródła dochodów docenia wielu ludzi. Dlaczego jednak wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest tak niski? Czy wynika to tylko z braku możliwości znalezienia pracy lub złego stanu zdrowia? Wg badania przeprowadzonego przez PFRON w ubiegłym roku wśród grupy osób posiadających znaczny i umiarkowany stopień niepełnosprawności:

• 84% osób nie poszukuje pracy,
• 37% biernych zawodowo deklaruje, że nie podjęłoby pracy,
• 15% ankietowanych odrzuciłoby ofertę pracy.

Na pytanie, dlaczego istnieje taka niechęć do po podjęcia pracy ankietowani podali wiele odpowiedzi. Najczęstsze zgłaszane powody braku podejmowania pracy przez osoby niepełnosprawne są następujące:

• niskie wynagrodzenia zniechęcające do pracy, szczególnie dla osób o wysokich kwalifikacjach,
• deficyt miejsc pracy dla osób o wysokich i niskich kwalifikacjach,
• negatywne postawy pracodawców i współpracowników w stosunku do osób z dysfunkcjami,
• przekonanie, że posiadanie orzeczenia o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy wyklucza możliwość podjęcia zatrudnienia,
• zły stan zdrowia,
• brak motywacji i bodźców do podjęcia pracy,
• ryzyko utraty świadczeń pieniężnych

71% osób niepełnosprawnych aktywnych zawodowo jest zadowolona z tej aktywności.

Opinie pracodawców o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych

Co do pracodawców to ich zdanie na temat zatrudnienia osób niepełnosprawnych stopniowo się zmienia. Ci, którzy zdecydują się zatrudnić pracowników niepełnosprawnych są często zaskoczeni efektywnością tych osób. Wciąż jednak przedsiębiorcy często mają obawy i wątpliwości co do tego zagadnienia. Niektóre powody są takie same jak u osób niepełnosprawnych. Głównym problemem jest brak informacji lub niedoinformowanie, skomplikowane przepisy prawne i procedury administracyjne, a także brak pomysłu, jaką pracę mogą powierzyć osobom niepełnosprawnym i jak należy się do nich odnosić? Ponadto wielu pracodawców obawia się ciągłych zwolnień lekarskich i nieobecności w pracy spowodowanych złym stanem zdrowia pracowników.

Właściciele zakładów pracy wiedzą też o niekorzystnych z ich punktu widzenia przywilejach i ulgach przysługujących osobom niepełnosprawnym: skróconym czasie pracy do 7 godzin dziennie, zakazie pracy w porze nocnej, dłuższych przerwach i dodatkowym urlopie. Wielu pracodawców nie zatrudnia też osób niepełnosprawnych z uwagi na to, że obawiają się roszczeniowej postawy ze strony tych pracowników. Okazuje się jednak, że szczególne warunki zatrudnienia osób niepełnosprawnych są rekompensowane pracodawcom w postaci refundacji kosztów pracy, natomiast roszczeniowość jest raczej cechą jednostkową i nie można jej przypisać całej grupie. Należy też odróżnić postawę roszczeniową od dbałości od zdrowej dbałości o swoje prawa.

Duże przedsiębiorstwa, o stabilnej i silnej pozycji na rynku oraz dobrej kondycji ekonomicznej częściej przyjmują do pracy osoby niepełnosprawne niż małe i średnie firmy ze względu na to, że łatwiej jest im przystosować miejsca pracy oraz pomieszczenia dla pracowników z dysfunkcjami. Dodatkowo lepiej sobie radzą z formalnościami dotyczącymi zatrudnienia osób niepełnosprawnych i sprawniej wykorzystują możliwości ubiegania się o różnego rodzaju dofinansowania. Mniejsze przedsiębiorstwa z reguły wolą dokonywać obowiązkowych wpłat na PFRON. Ich zdaniem należy zwiększyć pomoc materialną, uprościć procedury administracyjne i odpowiednio dostosować system wsparcia do ich specyfiki.

Fakty i mity o zatrudnieniu osoby niepełnosprawnej

Faktem jest, że w przypadku zatrudnienia osoby niepełnosprawnej w zakładzie pracy należy przystosować dla niej stanowisko pracy. Warunki zatrudnienia osób niepełnosprawnych zależą od rodzaju niepełnosprawności i charakteru wykonywanego zawodu. Każdy pracownik powinien mieć dostosowane stanowisko pracy indywidualnie do swoich potrzeb.

Mitem jest jednak stwierdzenie, że zatrudnienie osoby niepełnosprawnej zawsze jest trudne i kosztowne. Każdy pracownik przed przyjęciem do pracy musi przejść badania wstępne medycyny. Lekarz w zaświadczeniu o odbytych badaniach wskazuje konkretne wymagania pracownika jakie muszą być spełnione, by mógł on pracować. Te warunki wskazują co należy zrobić, by miejsce pracy, było maksymalnie przystosowane do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Jeśli przystosowanie stanowiska pracy jest konieczne, to pracodawca może ubiegać się o dofinansowanie na ten cel ze środków PFRON. Dotacje są przyznawane także na likwidację barier architektonicznych, jak. Np. budowę odjazdów dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. W praktyce jednak często jest tak, że osoby niepełnosprawne nie wymagają żadnych szczególnych działań związanych z dostosowaniem stanowiska pracy.

Innym rozwiązaniem jest zatrudnienie pracownika w formie telepracy. W takim przypadku zatrudniana osoba będzie pracować zdalnie, z domu i sama będzie odpowiedzialna za dostosowanie swojego miejsca pracy stosownie do swoich potrzeb.

Ulgi dla pracodawców zatrudniających pracowników niepełnosprawnych obejmują:

• obniżenie obowiązkowych opłat na rzecz PFRON lub całkowite zwolnienie z nich,
• zwrot kosztów adaptacji miejsca pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
• refundację kosztów szkoleń.

Kolejną często poruszaną kwestią jest brak możliwości podjęcia pracy przez osoby, u których na orzeczeniu wskazano całkowitą lub częściową niezdolność do pracy. Owszem, nie mogą podjąć pracy , ale na warunkach przewidzianych dla osoby pełnosprawnej. Jeśli jednak dana osoba pomyślnie przejdzie badania medycyny pracy na wskazane stanowisko pracy i będzie miała odpowiednio przystosowane stanowisko pracy, to może podjąć zatrudnienie, mimo takiego zapisu na orzeczeniu.

Osoba niepełnosprawna ma pewne ograniczenia – czy poradzi sobie na danym stanowisku pracy? Co w sytuacji, gdy będzie wymagała częstej pomocy innych pracowników? Wątpliwości co do samodzielnego działania osób z różnymi dysfunkcjami także trapią pracodawców i przyszłych współpracowników. Często okazuje się jednak, że są to zbędne obawy. W dużej mierze wszystko zależy od dobrej organizacji i odpowiedniego przystosowania (adaptacji) miejsca pracy. Przykładowo osoba niewidoma lub słabo widząca może świetnie obsługiwać komputer, potrzebuje jedynie odpowiedniego sprzętu i oprogramowania. Osoby niepełnosprawne często starają się być możliwie jak najbardziej samodzielne i pokazać się od jak najlepszej strony.

Jeśli jednak dana osoba nie jest w stanie wykonać wszystkich czynności samodzielnie i będzie potrzebować pomocy osoby trzeciej to istnieje na to pewne rozwiązanie: asystent osoby niepełnosprawnej. Dla pracownika niepełnosprawnego pracodawca może zatrudnić asystenta i ubiegać się o refundację jego wynagrodzenia. Rolę asystenta może pełnić także osoba, która była już wcześniej zatrudniona w danym przedsiębiorstwie. Liczba godzin przeznaczonych jedynie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu nie może przekraczać liczby godzin odpowiadającej 20% liczby godzin pracy pracownika w danym miesiącu.

Podsumowanie artykułu o faktach i mitach o pracy osób niepełnosprawnych

Obaw i wątpliwości czy też niedoinformowania i złego nastawienia nie brakuje ani po stronie osób niepełnosprawnych, ani pracodawców. Konieczne jest prowadzenie ciągłych działań mających na celu zmianę obecnego systemu jak i walka z uprzedzeniami, gotowość do zmiany sposobu myślenia i podjęcia wysiłku, by nauczyć się czegoś nowego. To, że ktoś wykona pracę w inny sposób niż dotychczas nam znany nie ma większego znaczenia, jeśli wyniki są identyczne. Z punktu widzenia osoby niepełnosprawnej warto dać sobie szansę na poprawę jakości własnego życia, zdobycie nowych doświadczeń, a z drugiej strony nie zaprzepaścić szansy na pozyskanie dobrego i lojalnego pracownika. Systematyczne i klarowne informowanie pracodawców dotyczące możliwości i profitów związanych z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych może zmienić sytuację tych osób na rynku pracy oraz zapełnić chociaż częściowo lukę na rynku pracy.