Dlaczego warto zatrudnić osobę niepełnosprawną i jak to zrobić

Sytuacja zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Polsce na tle innych państw europejskich nie wypada najlepiej. Brak dostatecznej wiedzy na temat niepełnosprawności oraz brak świadomości korzyści płynących z zatrudniania osób niepełnosprawnych, a także istniejące mity wśród sprawiają, że wielu pracodawców nie bierze pod uwagę zatrudnienia osób z orzeczeniem o niepełnosprawności.

Ponadto niektóre rozwiązania systemowe nie zachęcają do podjęcia zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne. Przykładem m jest pułapka rentowa. Zdarza się tak, że podjęcie pracy przez osobę niepełnosprawną oznacza utratę dotychczas otrzymywanych świadczeń finansowych, które do tej pory były jej pewnym źródłem dochodu i gwarantowały poczucie bezpieczeństwa. Z obawy przed utratą świadczeń cześć osób nie jest zainteresowana podjęciem zatrudnienia.

• Jakie rozwiązania systemowe należy wdrożyć, aby pracodawcy chętniej rekrutowali osoby z niepełnosprawnościami?
• Jak zaprojektować odpowiedzialną politykę pracowniczą w firmie i procesy zatrudniania osób niepełnosprawnych?
• Dlaczego tak istotna jest aktywizacja osób niepełnosprawnych?

W celu zwiększenia aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych na rynku pracy należy podjąć odpowiednie kroki, by zmienić aktualną sytuację. O rozwiązaniach w tym obszarze dyskutowano podczas debaty: „Praca bez barier – rola pracodawcy w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych”, która odbyła się w ostatnim czasie w siedzibie Krajowej Izby Gospodarczej.

Sytuacja zatrudnienia osób niepełnosprawnych

Wg danych GUS na koniec 2017 roku odsetek osób w wieku produkcyjnym w Polsce wynosił 23,5 mln. Od 2010 roku liczba tych osób wciąż spada. Z kolei liczba osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym to obecnie około 1,68 mln osób. Stanowi to 7,7% populacji w kraju. Z kolei aktywnych zawodowo jest ok. 0,5 mln osób z orzeczenim. Podjęcie pracy przez te osoby jest dla nich niemałym wyzwaniem. Spotykają się z różnymi barierami, np. brakiem ofert pracy adekwatnych do posiadanych umiejętności czy wykształcenia, barierami architektonicznymi, komunikacyjnymi i in.

Dane statystyczne wskazują, że od kilku lat sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy powoli się poprawia. Współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym w 2018 roku wyniósł 28,3%, natomiast wskaźnik zatrudnienia wyniósł 26,2% a stopa bezrobocia 7%. Warto tu również dodać, że między rokiem 2008 a 2017 współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wzrósł o 4,7pkt. proc, wskaźnik zatrudnienia o 5,2 pkt. proc, natomiast stopa bezrobocia spadła o 3,7 pkt. proc.

Ukazuje to fakt, że sytuacja zatrudnienia osób niepełnosprawnych stopniowo poprawia się, jednak nadal nie jest idealna. Wiele z nich wciąż pozostaje bez pracy nie wykorzystując swojego potencjału a różnice między aktywnością zawodową osób sprawnych i niepełnosprawnych są znaczące.

Bariery komunikacyjne czy architektonicznie to nie jedyne problemy osób z orzeczeniem na rynku pracy. Często pojawiającą się kwestią jest obawa przed utratą świadczeń socjalnych po przekroczeniu odpowiedniego progu. Z reguły świadczenia, takie jak renta zawieszane są w przypadku, gdy dana osoba osiąga przychód przekraczający wartość 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Warunki pomniejszenia lub zawieszenia świadczeń szczegółowo zawarte są na stronie ZUS. Obawa przed utratą świadczeń zniechęca potencjalnych pracowników do poszukiwania zatrudnienia. W związku z tym kluczowa jest szeroka edukacja w tym zakresie.

Praca z domu dla osób niepełnosprawnych – złoty środek?

Praca z domu, regularna praca zdalna to formalnie telepraca. Warunki telepracy określa Kodeks pracy. Forma zatrudnienia, jaką jest telepraca daje wiele korzyści, o których pisaliśmy już w jednym z poprzednich artykułów. Coraz więcej pracodawców przekonuje się do zatrudniania pracowników właśnie w tej formie. Jest to także furtka dająca możliwość podjęcia pracy przez osoby niepełnosprawne. Ma to szczególne znaczenie dla tych, którzy mają trudności z poruszaniem się i wychodzeniem z domu.

„Jeżeli popatrzeć na statystyki to pracuje pół miliona ludzi z niepełnosprawnościami. Jednak 2,5 mln jest wciąż bierna zawodowo. Coraz bardziej popularne jest umożliwianie pracownikom telepracy, co otwiera drzwi dla wielu niepełnosprawnych, którzy do tej pory nie mogli wyjść z domu, bądź mieli w tym zakresie ograniczenia „

Piotr Soroczyński
główny ekonomista Krajowej Izby Gospodarczej
Źródło: Kurier 365

Praca zdalna dla niepełnosprawnych i korzyści dla pracodawcy

Praca zdalna, jak często nazywana jest telepraca jest korzystną formą zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, zarówno dla pracodawcy jak i dla pracownika. Takie rozwiązanie ułatwia zapewnienie mu odpowiednich i bezpiecznych warunków podczas wykonywanej pracy i pozwala uniknąć wielu barier wynikających z niepełnosprawności.

Telepraca to forma zatrudnienia umożliwiająca wykonywanie pracy poza zakładem pracy, najczęściej jest to miejsce zamieszkania pracownika a do kontaktu wykorzystywane są środki komunikacji elektronicznej. Telepracownik przekazuje wyniki i raporty swojej pracy za pośrednictwem internetu np. drogą mailową lub wykorzystując do tego określone systemy teleinformatyczne. Telepraca to forma świadczenia pracy regulowana przepisami zawartymi w Kodeksie pracy art. 67(5). Pracodawca może z takiego zatrudnienia czerpać dodatkowe korzyści, takie jak przykładowo ograniczenie kosztów związanych z utworzeniem i utrzymaniem stanowiska np. wynajem biura. Ponadto komfort warunków pracy przyczynia się do zadowolenia pracownika, co może przełożyć się na jego wydajność i efektywność.

Z pracą zdalną często wiąże się pojęcie zadaniowego systemu czasu pracy. Jest to elastyczna forma zatrudnienia, w której czas pracy mierzony jest na podstawie wykonanych przez pracownika zadań. Samodzielnie ustala sobie godziny, które będzie przeznaczał na swoją pracę w danym dniu oraz długość przerw. W przypadku osoby niepełnosprawnej może mieć to duże znaczenie ze względu na np. konieczność regularnych wizyt lekarskich czy odbycie rehabilitacji. W takiej sytuacji może ustalić swój czas pracy w dogodnej dla siebie porze w danym dniu. Takie rozwiązanie może być korzystne również dla pracodawcy, gdyż zostaje zwolniony z konieczności sprawowania kontroli podczas wykonywanych obowiązków i nie musi prowadzić ewidencji czasu pracy pracownika. Kontroli podlega jedynie terminowość i prawidłowość zlecanych zadań.

Wprowadzenie pracy zdalnej i zastosowanie zadaniowego systemu czasu pracy może sprawdzić się w przypadku wielu zawodów. Otwiera również perspektywy dla zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych a pracodawca unika kosztów związanych z wyposażeniem i adaptacją stanowiska pracy. Osoba niepełnosprawna wykonuje obowiązki pracownicze bezpośrednio z własnego domu unikając codziennych barier, które mogą występować podczas drogi do siedziby firmy i jednocześnie realizuje się zawodowo. Dziś praca zdalna jest bardzo często wykorzystywana w zatrudnieniu pracowników niepełnosprawnych, co otwiera przed nimi mnóstwo nowych możliwości.

Jaką pracę mogą wykonywać osoby niepełnosprawne?

Poczta Polska prowadzi politykę otwartą na osoby niepełnosprawne. We współpracy z Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób niepełnosprawnych (PFRON) i Fundacją Aktywizacja realizuje program: „Praca – Integracja”, którego celem jest wspieranie tych osób na otwartym rynku pracy. Aktywnie wspiera zatrudnianie pracowników niepełnosprawnych. Od około 3 lat systematycznie rekrutuje osoby z niepełnosprawnością i tworzy odpowiednie do ich potrzeb stanowiska pracy.

Obecnie w spółce pracuje już około 1730 osób niepełnosprawnych. Stanowi to około 2,2% wszystkich zatrudnionych tam pracowników. Zajmują stanowiska takie jak:

• specjalista ds. obsługi klienta,
• specjalista ds. ekspedycyjno-rozdzielczych,
• specjalista ds. opracowywania przesyłek,
• kierowca,
• listonosz.

Warto dodać, że największa część pracowników niepełnosprawnych to osoby z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Dużą rolę odgrywają liczne szkolenia, spotkania z ekspertami oraz komunikacja wewnętrzna, która ułatwia innym pracownikom zrozumienie potrzeb związanych z posiadaną niepełnosprawnością, co podkreśla Dyrektor HR Poczty Polskiej S.A., Agnieszka Grzegorczyk.

Praca dla osoby niesłyszącej na stanowisku kierowca ciężarówki. Czy to możliwe?

Obecnie obserwuje się systematyczny spadek liczby kierowców zawodowych. Jest ich coraz mniej, gdyż co roku z powodów m.in. osiągnięcia wieku emerytalnego z zawodu odchodzi znaczna część z nich. Problem jest poważny, ponieważ w dalszej perspektywie może grozić to zastojem gospodarczym lub upadłością niektórych firm transportowych.

Rozwiązaniem tej sytuacji może okazać się nowelizacja ustawy o kierujących pojazdami z dnia 01.10.2018 r., która mówi o tym, że dysfunkcja słuchu nie stanowi przeciwwskazania zdrowotnego do uzyskania prawa jazdy kategorii C i C1. Jeśli według oświadczenia lekarskiego nie występują inne przeciwwskazania osoby niesłyszące lub niedosłyszące mogą zgodnie z prawem kierować pojazdem ciężarowym. Oznacza to, że deficyty kadrowe w branży transportowej i na stanowiskach kierowców mogą zająć pracownicy z niepełnosprawnością słuchu.

Naturalnie aktywizacja zawodowa niesłyszących kierowców nie należy do prostych zadań i stanowi pewne wyzwanie, jednak rezultaty takich działań mogą przynieść mnóstwo pozytywnych korzyści i zysków finansowych. Wiele firm ma szansę na pozyskanie rzetelnych pracowników a osoby niepełnosprawne na stabilne i nieźle płatne zatrudnienie. Niewątpliwie jest to kolejny obszar dla zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych i możliwość stworzenia dla nich nowych miejsc pracy.

Zatrudnienie osoby niesłyszącej na stanowisku kierowcy. Na co warto zwrócić uwagę?

Osoby niesłyszące często porozumiewają się na podstawie ruchu warg swojego rozmówcy. Taka forma komunikacji nie sprawia większych trudności i najważniejszą kwestią jest to, by mówić do osoby prosto do niej i nie odwracać głowy i nie zasłaniać ust podczas wypowiedzi. Innym sposobem porozumiewania się z osobą niesłyszącą jest język migowy. W takiej sytuacji, by usprawnić komunikację z pracownikiem niepełnosprawnym istnieje możliwość zatrudnienia tłumacza języka migowego, który w trakcie odbioru lub przekazywania transportu będzie pomagał osobie niesłyszącej porozumiewać się z innymi. Pracodawca, który skorzysta z takiego rozwiązania może otrzymać zwrot kosztów związanych z wynagrodzeniem pracownika wspomagającego, czyli w tym przypadku tłumacza języka migowego.

Praca na stanowisku kierowcy wymaga również ze strony pracownika z dysfunkcją słuchu właściwego przygotowania do sytuacji losowych, takich jak np. kontrola drogowa. Może pojawić się problem w porozumieniu się funkcjonariuszy z kierowcą. Rozwiązaniem może być posiadanie przez pracownika zaświadczenia, które dokumentuje brak możliwości porozumiewania się z tytułu niepełnosprawności i wskazanie osoby do kontaktu w przypadku takiej konieczności. Ważna jest również odpowiednio skompletowana dokumentacja przewozowa, o co powinien zadbać przede wszystkim sam pracownik.

Mimo możliwości pojawienia się różnorodnych trudności w zatrudnieniu pracownika niesłyszącego na stanowisku kierowcy, warto wiedzieć także o tym, w jakich kwestiach może okazać się lepszy niż inni pełnosprawni kierowcy. Brak słuchu lub jego dysfunkcja powoduje automatyczną większą koncentrację na innych zmysłach. W przypadku prowadzenia pojazdu jest to głównie wzrok a dźwięki pochodzące np. z telefonu lub radia nie powodują jego dekoncentracji. W konsekwencji jest bardziej skupiony na jeździe i uważniejszy na drodze, co może ograniczyć ryzyko ewentualnego wypadku.

Niewątpliwie zatrudnienie pracownika niepełnosprawnego na stanowisku kierowcy niesie mnóstwo wątpliwości i dodatkowych pytań, jednak dzięki odpowiednim chęciom i zaangażowaniu można znaleźć rozwiązania w trudnych sytuacjach. Zmiany w ustawie otwierają przed osobami niesłyszącymi kolejne możliwości podjęcia pracy i jednocześnie mogą okazać się skuteczną i bardzo korzystną metodą na rosnący deficyt wśród kierowców ciężarówek.

Dlaczego warto zatrudniać pracowników niepełnosprawnych?

Wspieranie aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych to nie tylko działania na rzecz ich rozwoju a przy tym zaspokajanie potrzeb firm pod względem posiadania odpowiednio wykwalifikowanej kadry. Jak zauważa pomysłodawczyni Projektu Narodowego Programu Pracy dla osób z niepełnosprawnością Monika Hołyńczuk z Instytutu Biznesu wprowadzenie ich na rynek pracy oznacza zwiększenie potencjału gospodarczego w kraju. W ten sposób rośnie poziom PKB i konsumpcji a co za tym idzie zwiększają się również przychody dla budżetu państwa.

Jak słusznie zauważono w publikacji Kapitał ludzki jako wartość firmy:

„Jeszcze niedawno najczęściej stosowanym rozwiązaniem była optymalizacja kosztów, która sprowadzać się mogła do oszczędności. tymczasem wstrząsy rynkowe o globalnym zasięgu doprowadziły do zmiany postrzegania biznesu, ryzyka i planowania strategicznego. uwagę zwrócono ku takim wartościom, jak społeczna odpowiedzialność biznesu oraz kapitał ludzki, jako znaczący walor organizacji i źródło przewag. Zatem to wykwalifikowani pracownicy i ich jak najważniejsze kwalifikacje, ich kreatywność powinni stawać się w oczach liderów najważniejszą wartością. na równi choćby ze środkami trwałymi. (…) Warto dziś zauważyć, że pracownicy – wykwalifikowani, zaangażowani i dobrze motywowani – coraz częściej są postrzegani jako istotne źródło wzrostów firmy.”

Źródło: publikacja PARP, Kapitał  ludzki jako wartość firmy

W opinii ekspertów Instytutu Biznesu wdrożenie odpowiednich rozwiązań pozwoli na zagospodarowanie potencjału aż 75% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, które obecnie pozostają bez zatrudnienia. Oznacza to aktywizację zawodową 12% ogółu osób w okresie ich aktywności zawodowej, czyli ludzi, którzy na rynku pracy są tak samo dobrzy jak w pełni sprawni pracownicy. Koncepcja Instytutu Biznesu opiera się na stosowanych już rozwiązaniach m.in. we Francji.

Szeroko podkreślana jest rola edukacji przedsiębiorców. Jej brak powoduje, że często kierują się szkodliwymi stereotypami. Pojawił się również pomysł stworzenia punktów, w których możliwe byłoby uzyskanie wszelkich informacji związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych. Katarzyna Mirkowska psycholog i wieloletni specjalista w zakresie HR mówi:

„Oczekiwałabym, że organizacje przedsiębiorców i media będą ukazywać dobre przykłady zatrudniania osób niepełnosprawnych”.

Osoby niepełnosprawne w pracy